Kayıp ve Yas Süreci
Sevdiği kişileri kaybetmek ya da onlardan ayrılmak insanlar için oldukça acı dolu bir süreçtir. Herkes yaşadığı kaybın ardından farklı tepkiler verir. Kişilerin kayıplarının ardından fiziksel, bilişsel, davranışsal ve duygusal olarak verdikleri tepkilere “yas” adı verilir. Yas, psikolojik bir rahatsızlık değil doğal bir süreçtir. Herkesin yas sürecinde farklı olsa da çoğu insanın ortak olarak geçtiği belli aşamalar vardır. Bunlar; hissizlik, inkar, öfke, çaresizlik ve kabulleniş.
Kayıp ve Yas Süreci Aşamaları
Hissizlik: Kayıp ve yas döneminde yaşanılan ilk evre hissizleşmedir. Bu evrede kişi sevdiği bir kişinin ölüm haberini yeni almıştır ya da sevdiği birisiyle yeni ayrılmıştır. Yaşanılan durumun ne olduğunu kavramakta zorlanır bu yüzden de bir tepki göstermez, hissizleşir.
İnkar: Kişiler sevdikleri kişinin ölümünü veya sevdikleri kişiyle ayrıldıklarını kabullenmekte zorlanır ve inkar etmeye başlar. Ölen kişi hala yaşıyormuş gibi davranabilir veya çevrelerine sevgilileriyle hala birlikte olduklarını söyleyebilirler.
Öfke: Kişiler sevilen kişinin kaybı esnasında bir şey yapamadıkları için kendilerine öfke duyarlar. Hatta bazen ölen veya giden kişiye “neden beni bıraktın” şeklinde öfke duyabilirler.
Çaresizlik: Kişi ölen veya giden kişinin ardından yapabileceği bir şey olmadığı için çaresiz hisseder.
Kabulleniş: Bu evrede kişiler artık sevdiklerinin ölümünü veya ayrılığı kabullenirler ve bu kayıpların ardından nasıl bir yol çizeceklerini belirlemeye başlarlar.
Kayıp ve Yas Sürecinin Belirtileri
Kayıp ve yas süreci, her insanda farklı yaşanan bir süreçtir, kişiseldir. Her insanın yas sürecinde olduğunu gösteren belirtiler farklı olabilir. Ancak bu kayıp ve yas süreci yaşayan kişilerde görülen bazı ortak belirtiler de vardır. Bu belirtiler fiziksel, duygusal, bilişsel, davranışsal olarak ayırılabilir.
Fiziksel Belirtiler: Kişiler yas sürecinde nefes alamamaktan, sürekli yorgun hissetmekten şikayet edebilir. İştah azalması ya da üzüntüyü yemekle bastırmak için iştah artması da yaşayabilirler.
Duygusal Belirtiler: Mutsuzluk, üzüntü, çaresizlik, suçluluk, umutsuzluk ve öfke gibi duygusal belirtiler yas sürecinde sıklıkla görülür.
Bilişsel Belirtiler: Dikkat dağınıklığı, unutkanlık, odaklanamama, olumsuz ve kötü düşünceler
Davranışsal Belirtiler: Yas sürecindeki bazı kişiler yaşadıkları acılar dolayısıyla çevrelerinden uzaklaşırlar. Bazen de kaybedilen kişinin yokluğuna alışamadıkları için onları hatırlatan her şeyden kaçmaya çalışırlar.
Kayıp ve Yas Süreci Türleri
Kayıp ve yas süreci her kişide farklı tepkilere ve durumlara sebep olduğu için üç şekilde tanımlanır.
Akut Yas: Kişilerin sevdiklerinin kayıpları sonrası yaşadıkları normal yas sürecidir. Kayıpların ardından yaşanan doğal bir süreçtir ve her kişide farklı belirtiler gösterdiği gibi farklı tepkilere sebep olabilir.
Karmaşık Yas: Doğal yas sürecinin altı aydan uzun sürüyor ise ve kişiler sevdikleri kişinin kaybını kabullenemiyor ve iş ve sosyal hayatları giderek daha karmaşık bir hal alıyor ve olumsuz etkileniyorsa bu duruma karmaşık yas adı veriliyor. Bu durumlarda kişiler bazen suçluluk ve öfke gibi duygularla baş etmeye çalışırlar. Sevdiklerinin kaybından kendilerini sorumlu tutabilirler.
Travmatik yas: Travmatik yas, sevdiğimiz kişinin ani, beklenmedik ve özellikle kötü, korkunç bir olay ile vefat etmesi sonucu olan yas sürecine denir. Bu tür bir yas süreci geçiren kişilerin psikolojileri ciddi derece etkilenmektedir ve zaman zaman travma sonrası stres bozukluklarına sebep olmaktadır. Özellikle evlat acısı gibi durumlar da ebeveynlerin yaşadığı süreç travmatik yas olarak adlandırılabilir.
Kayıp ve Yas Süreci Nasıl Atlatılır?
Yas süreci acılı ve zorlu bir süreçtir. Bu sürecin atlatılmasında sizi sevenlerin desteği her zaman sizi yardımcı olacaktır. Çevrenizdeki insanları kendinizden uzaklaştırmayın, size yardım etmelerine izin verin. Sizi anlayan ve size iyi gelen kişilerin etrafında olmak daha iyi hissetmenize sebep olacaktır.
Kendinizi güçlü göstermeye çalışmayın. Ağlamak ve üzülmek istiyorsanız çekinmeden ağlayın veya üzülün. Acılarınız içinize attıkça bedeninizi ve zihninizi daha çok tahrip eder ve yas sürecini atlatmanızı zorlaştırır.
Acılarınız konusunda konuşmaktan çekiniyorsanız bir kağıt, kalem alın ve içinizden ne geliyorsa anlatın. Kendinizi çizimle ifade etmek size iyi geliyorsa bu şekilde de rahatlayabilirsiniz.
Acılarınızla baş etmek için uyuşturucu gibi zararlı maddelere başvurmayın. Bunlar acılarınızın hafiflemesi bir yana size daha da zarar veren şeylerdir.
Kayıp ve yas süreci uzun sürüyor ve atlatmakta zorlanıyorsanız bir uzmana başvurmaktan çekinmeyin. Çevrenize anlatamayacağınız konuları sizi tanımayan ve objektif yaklaşan birine anlatmak daha iyi hissetmenizi sağlayabilir.
